Is psychiatrische afdeling TikTok echt aan het ‘destigmatiseren’ van de realiteit van de GGZ, of triggert het? kwetsbare gebruikers?
Ik scrol door een zee van “sirene ogen versus doe-ogen” en dansroutinevideo’s wanneer ik een TikTok zie die mijn duim in mijn tracks stopt. In de video, getiteld “eerste keer op de psychiatrische afdeling”speelt een jong meisje afwisselend de rol van een newbie-patiënt en een vaste klant in een psychiatrische instelling. “Doe geen moeite om daar naar schroeven te zoeken, ze zijn allemaal rond en niet scherp”, zegt de maker als de reguliere psychiatrische afdeling, eraan toevoegend dat er ook geen handdesinfecterende middelen, sporen of puntige potloden zijn (de subtekst is: “je kan hier niet zo gemakkelijk wegkomen met zelfbeschadiging”).
Nieuwsgierig klikte ik op de #psychiatrische inrichting hashtag in het bijschrift en merkte dat ik door een TikTok-konijnenhol tuimelde. Met 1,4 miljard views en meer dan 100.000 video’s floreert dit subgenre waar overwegend jonge makers hun psychiatrische ervaringen delen. De vroegste video’s dateren van 2020, maar elke week worden er nieuwe TikToks aan de hashtag toegevoegd.
Een deel van de inhoud wordt in realtime gefilmd op psychiatrische afdelingen en volgt een ‘dag in het leven‘-formaat, als de patiënt groepstherapie volgt, schildert, dagboeken bijhoudt of medicijnen slikt. Anderen zijn duister satirisch en maken grapjes over het zoeken naar voorwerpen om zichzelf mee te verwonden. Een paar zijn meer schrijnend, met gebruikers die verhalen vertellen over met geweld in bedwang gehouden en gedrogeerd tegen hun wil in hun afdelingen.
Online praten over geestelijke gezondheid zal bijna altijd polariserende resultaten opleveren. Deze video’s kunnen voor verschillende mensen verschillende dingen betekenen. Een video waarin bijvoorbeeld de littekens van zelfbeschadiging van een gebruiker zichtbaar zijn, kan voor de ene persoon triggerend zijn, maar kan worden gezien als een waardevolle poging om het stigma rond zelfbeschadiging bij iemand anders te bestrijden. Maar in tegenstelling tot de versleten afbeeldingen van instellingen voor geestelijke gezondheidszorg in populaire media (denk aan griezelige gevangenisvibes in Sluitereiland of ronduit monsterlijk in Ratched) die misvattingen over geestesziekten alleen maar versterken, laten deze video’s ons dingen zien vanuit het perspectief van de makers.
“Het maken van grappige video’s over mijn ervaring op de psychiatrische afdeling is heel louterend – het maakt veel frustratie los van mijn tijd binnen”, zegt Ayza Diaz uit Maryland, een 19-jarige die na een gevecht werd opgenomen in een psychiatrische afdeling van door LSD veroorzaakte psychose. Voor Diaz gaan haar ironische video’s – waarin verzorgers dagboeken wegnemen of dreigen met het intrekken van de privileges van dagkamers – minder over het blootleggen van een verwrongen medisch systeem, maar meer over het accepteren van haar eigen reis door deze online te delen.
Community is ook een groot deel van de psychiatrische afdeling TikTok. Opmerkingen als ‘dit klopt’ en ‘je bent hilarisch’ herinneren Diaz eraan dat ze niet de enige is. In één geval gaf Giuiliana Pandolfi, een in Boston gevestigde technicus in de geestelijke gezondheidszorg, zelfs commentaar op haar video. “Ik sta op het punt te stoppen… de mensen met wie ik werk zijn onwetend en praten constant over hun patiënten”, schreef ze. Voor Diaz was dit een bevestiging.
Pandolfi, die zelf een borderline-persoonlijkheidsstoornis heeft, werkt op een psychiatrische afdeling en gelooft dat het hebben van deze ruimte op TikTok nuttig is om bewustzijn te creëren en een gemeenschap te vinden. “Toen ik op de middelbare school zat, had ik geen plek om mijn gevoelens te delen, en ik vraag me af of dat mijn reis had kunnen vergemakkelijken”, vertelt ze aan Dazed tijdens een telefoongesprek.
Naast het vinden van troost in een gedeelde gemeenschap, worden leden van de psychiatrische afdeling TikTok ook gemotiveerd door de behoefte om duistere tropen over psychische aandoeningen en intramurale zorg te verdrijven. Voordat Olivia Ancell – een in Londen gevestigde schoonheid TikToker – werd opgenomen in een psychiatrische afdeling, had ze geen idee hoe de binnenkant van een van de twee eruit zag. “Eerder maakte ik me zorgen over wat ik kon verwachten en wilde ik mijn ervaring delen, zodat mensen weten dat het niet allemaal erg is en zich misschien aangemoedigd voelen om de hulp te zoeken die ze nodig hebben”, zegt Ancell. Ze werd in mei van dit jaar opgenomen in een zorginstelling voor posttraumatische angst en sinds het plaatsen van de videoheeft ze haar faciliteit aanbevolen aan velen die contact hebben opgenomen.
“Ik was bezorgd over wat ik kon verwachten en wilde mijn ervaring delen, zodat mensen weten dat het niet allemaal erg is, en zich misschien aangemoedigd voelen om de hulp te zoeken die ze nodig hebben” – Olivia Ancell
Maar zoals altijd kan het delen van hyperpersoonlijke verhalen op sociale media een tweesnijdend zwaard zijn. De zorgverzekering van Ancell dekt behandeling op een particuliere psychiatrische afdeling, die voor de meeste mensen niet toegankelijk is. Ancell is zich hiervan bewust en heeft een opmerking geplaatst waarin wordt erkend dat ze “geluk” heeft en in het verleden afhankelijk was van de NHS, maar de meest voorkomende reactie die ze op de video krijgt, is dat mensen haar voorrecht te schande maken en haar de schuld geven van het betoveren van geestesziekten . Op een gegeven moment werd de angst ervan zo erg dat ze reacties op de post beperkte.
Natuurlijk blijft er ook de zorg bestaan dat negatieve klinische ervaringen kijkers afschrikken, vooral wanneer tieners tegenwoordig sociale media serieuzer dan ooit nemen. Uit een recent Ofcom-rapport bleek dat, voor de eerste keer, Instagram was de populairste nieuwsbron onder tieners, gebruikt door 29 procent van hen in 2022, terwijl 28 procent TikTok en YouTube gebruikte. Deze statistieken zijn verontrustend omdat verkeerde informatie en schadelijke inhoud vaak gedijen op sociale media, waardoor het lastig wordt als een ruimte voor onderwijs.
Maar het is oneerlijk om deze verantwoordelijkheid op de TikTok-makers van de psychiatrische afdeling te leggen om anderen te onderwijzen, wanneer ze voornamelijk video’s plaatsen om hun persoonlijke realiteit te delen. Uiteindelijk zijn hun ervaringen – of ze nu negatief, positief of daartussenin zijn – geldig en moeten ze hun gevoelens online kunnen delen. De echt probleem is met het grotere GGZ-systeem, dat ook offline kritiek krijgt: Dr. Adrian James, de president van het Royal College of Psychiatrists, heeft onlangs drong er bij de regering op aan om zes nieuwe ziekenhuizen voor geestelijke gezondheidszorg te financieren, aangezien duizenden patiënten in het VK momenteel worden behandeld in gebouwen die gevaarlijk en ongeschikt zijn voor gebruik.
Een andere veelgehoorde kritiek op dit TikTok-subgenre is dat deze gememoriseerde video’s zelfbeschadiging kunnen normaliseren en degenen die zichzelf pijn doen aanmoedigen om door te gaan. Maar Anna Bailie, een promovendus aan de Universiteit van York onderzoeken van geestelijke gezondheidsculturen op sociale media, is van mening dat het censureren van potentieel schadelijke inhoud online misschien niet de beste manier is om vooruit te komen.
“Instagram begon foto’s te vervagen die zelfbeschadiging tonen”, zegt ze. “Een geïnterviewde vertelde me echter dat ze een alledaagse foto plaatste waarop haar littekens zichtbaar waren en die afbeelding werd verwijderd, waardoor haar bestaan gecensureerd voelde”, legt ze uit. Het is duidelijk dat het ingewikkeld is – hoewel moderators misschien een gevoel van een Instagram-gebruiker hebben voorkomen dat wordt getriggerd door het zien van zelfverwondingslittekens, hebben ze niet vooruitgelopen op hoe de gebruiker die de foto heeft geplaatst zich zou kunnen voelen om haar lichaam te laten censureren. Bailie voegt eraan toe dat apps voor sociale media moeten werken aan duurzamere strategieën om inhoud te reguleren.
Zou deze online wereld, die een veilige ruimte is, ook een trigger kunnen zijn voor deze makers? Het is jammer dat deze TikTokers, ondanks dat ze zelf in herstel zijn, de behoefte voelen om het bewustzijn van geestesziekten te vergroten en daarbij oneerlijke censuur en negatieve opmerkingen op sociale media aan te pakken. Hoewel dit voor iedereen moeilijk zou zijn, is het nog uitdagender als je geestelijke gezondheid niet op zijn best is.
Uiteindelijk ligt de oplossing voor deze binding niet bij TikTok-gebruikers, maar bij gezondheidsdiensten. Hoewel video’s van psychiatrische afdelingen op korte termijn mensen kunnen helpen hun ervaringen te delen, een gemeenschap te vinden en zelfs intramurale zorg te destigmatiseren – dit zal ons alleen tot nu toe helpen. Alleen systeemverandering op de lange termijn kan de negativiteit verlichten die over deze digitale gemeenschap opdoemt, door betere, meer betaalbare openbare gezondheidszorg, die voor iedereen werkt.